Instrument „Asysta prawna jako element systemu wsparcia korzystania ze zdolności do czynności prawnych” proponuje model wspieranego podejmowania decyzji realizujący prawo każdej osoby do korzystania ze zdolności do czynności prawnych i zapewnienie odpowiednich form wsparcia w jego realizacji, w szczególności osobom z niepełnosprawnością psychospołeczną, niepełnosprawnością intelektualną lub zaburzeniami neurorozwojowymi. Zaproponowane rozwiązania odpowiada również na potrzebę odejścia od zakorzenionych w prawie polskim konstrukcji ubezwłasnowolnienia odbierającego lub ograniczającego zdolność do czynności prawnych w celu ochrony godności, podmiotowości i autonomii osób z niepełnosprawnościami.
Zaproponowany system opiera na następujących założeniach:
W ramach systemu przewidziano wprowadzenie nowych instytucji prawnych: asysta prawna, pełnomocnictwo wspierające i pełnomocnictwo na przyszłość. Uzupełniają one istniejące już w prawie polskim rozwiązania mogące mieć zastosowanie w celu zapewnienia reprezentacji (pełnomocnictwo) i ochrony praw osób szczególnie wrażliwych (możliwość stwierdzenia nieważność czynności prawnej, klauzule abuzywne, wady oświadczeń woli, wyzysk lub instrumenty prawa konsumenckiego – np. upadłość konsumencka). Istotne jest, że korzystanie z zaprojektowanych rozwiązań opiera się na zasadzie uprawnienia, a nie obowiązku – osoba, dla której są one ustanowione, sama decyduje, czy potrzebuje i chce z nich korzystać.
Instrument zakłada wprowadzenie wprowadzenie narzędzi ułatwiających wdrożenie nowych instytucji: planu reprezentacji i opinii na temat kompetencji komunikacyjnych osoby o złożonych potrzebach w komunikowaniu.
Plan reprezentacji to dokument mający na celu analizę sytuacji faktycznej i prawnej osoby potrzebującej wsparcia, identyfikację problemów i kwestii prawnych jej dotyczących, a wymagających działań reprezentanta, wykaz czynności prawnych, których dokonanie jest wymagane dla rozwiązania problemów i kwestii prawnych dotyczących osoby wspieranej. Plan zawiera m.in. opinię dotyczącą sposobu komunikowania się osoby potrzebującej wsparcia, ustalenia z wywiadu zarówno z nią, jak i osobami z otoczenia w szczególności rodzicami, opiekunami prawnymi, przedstawicielami ustawowymi, partnerami komunikacyjnymi, asystentami lub asystentami prawnymi. Istotną częścią planu jest wskazanie narzędzi z zakresu wspomaganego podejmowania decyzji, które mogą być w przyszłości na stałe lub okresowo wykorzystywane do reprezentacji osoby wspieranej. Usługę przygotowania i sporządzenia planów pełni Centrum Niezależnego Życia (projektowana instytucja), a z wnioskiem o jego przygotowanie planu może wystąpić osoba potrzebująca wsparcia oraz osoba z jej otoczenia.
Wprowadzono także możliwość zarządzenia przez sąd sporządzenia opinii na temat kompetencji komunikacyjnych osoby o złożonych potrzebach w komunikowaniu się. Opinia sporządzana jest przez biegłych z zakresu sposobów komunikacji alternatywnej i wspomagającej, a sąd w celu jej przygotowania może się zwrócić do lokalnego zespołu AAC lub regionalnego ośrodka AAC (to nowe struktury zaprojektowanie w projekcie Aktywni niepełnosprawni). Opinia zawiera ocenę funkcjonowania tej osoby wraz z oceną sposobu porozumiewania się oraz zalecenia dotyczące potrzeb osoby w zakresie komunikacji. Opinia umożliwi zdiagnozowania aktualnych umiejętności pragmatycznych, językowych, poznawczych, sensorycznych, ruchowych dotyczących osoby wspieranej, w tym przeanalizowanie warunków komunikacji osoby wspieranej i jej zachowań, doświadczeń społecznych osoby niekomunikującej się werbalnie, a także potrzeb związanych ze słownictwem, transmisją wypowiedzi, sposobu transmisji wypowiedzi względem odbiorców komunikacji.
Asysta prawna jest instrumentem kierowanym do osób, które są w stanie podejmować decyzje i komunikować się oraz jednocześnie mają potrzebę wsparcia w ramach procesu podejmowania decyzji o charakterze prawnym. Podstawową funkcją asysty prawnej jest zapewnienie wsparcia w ramach podejmowania przez osobę z niepełnosprawnością decyzji o znaczeniu prawnym, a jego zakres i forma powinny być każdorazowo dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości osoby.
Do podstawowych czynności asysty prawnej należą: zbieranie i przekazywanie wszystkich informacji o faktach mających znaczenie dla podejmowanej czynności prawnej przez użytkownika asysty prawnej, pomoc użytkownikowi asysty prawnej w zrozumieniu przedmiotu i znaczenia podejmowanej przez niego czynności prawnej oraz przedstawienie użytkownikowi asysty prawnej możliwych do przewidzenia skutków czynności prawnej. Ponadto asystent prawny może towarzyszyć użytkownikowi asysty prawnej w postępowaniach sądowych i w postępowaniach przed innymi organami władzy publicznej, w szczególności gdy wymagane jest osobiste stawiennictwo tego użytkownika, ale też towarzyszyć mu podczas wizyt lub spotkań, w których uczestniczenie asystenta prawnego użytkownik asysty prawnej uzna za wskazane.
Asystentem prawnym może być osoba fizyczna korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich oraz dająca rękojmię należytej staranności przy wykonywaniu czynności dla użytkownika asysty prawnej. Wsparcia w charakterze asystenta prawnego może udzielać przede wszystkim osoba posiadająca odpowiednie kompetencje i wskazana przez osobę potrzebującą tego wsparcia (autonomia wyboru), która w ramach umowy wyraziła wolę świadczenia takiego wsparcia. Mogą to być pracownicy pomocy społecznej, asystenci rodziny, pracownicy powiatowych centrów pomocy rodzinie, biur porad obywatelskich, samorządu terytorialnego, samorządy zawodowe (adwokaci, radcowie, kuratorzy sądowi, w tym społeczni), zrzeszenia parafialne/kościelne, organizacje pozarządowe oraz członkowie rodziny lub bliscy.
Asystentem prawnym nie może być osoba w stosunku do której zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków osoby wspierającej, w szczególności asystentem prawnym nie może być:
Asysta prawna może być świadczona na podstawie umowy o asystę prawną albo postanowienia sądu o ustanowieniu asystenta prawnego.
Do umowy o asystę prawną stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Umowa o asystę prawną jest zawierana w formie pisemnej. Obowiązek ten ma zapewnić właściwe traktowanie wsparcia świadczonego przez asystentów prawnych, m.in. przez urzędników, kontrahentów i innych uczestników obrotu prawnego. Pomoc w sporządzeniu umowy o asystę prawną może być udzielana przez notariuszy, ośrodki pomocy społecznej, punkty nieodpłatnej pomocy prawnej oraz centra niezależnego życia. Umowa powinna zawierać informacje dotyczące stron, zakresu czynności objętych wsparciem, zasad odpłatności lub nieodpłatności świadczenia. W wypadku ustalenia odpłatności asysty prawnej zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia za zrealizowane czynności asysty prawnej jest użytkownik asysty prawnej.
Dokumentem, który uprawnia asystenta prawnego do działania w zakresie zawartej umowy o asystę prawną, jest oświadczenie, jakie otrzymuje asystent prawny. Określa ono i poświadcza funkcję pełnioną przez asystenta oraz jej zakres wobec osób trzecich – zarówno osób prywatnych, jak i organów publicznych, instytucji oraz organizacji – jest złożone przez użytkownika asysty prawnej oświadczenie o zawarciu umowy o asystę prawną.
W celu umożliwienia podejmowania działań przez asystenta prawnego na rzecz użytkownika asysty prawnej zastrzeżono, że nie można odmówić czynności prawnej z użytkownikiem asysty prawnej z tego powodu, iż korzysta ze wsparcia asysty prawnej - takie działanie traktowane jest jako dyskryminacyjne.
Umowa o asystę prawną obowiązuje do czasu wyznaczonego w umowie lub do momentu jej odwołania przez jedną ze stron. Umowa może wygasnąć w wyniku śmierci użytkownik asysty prawnej lub asystenta prawnego.
Asystenta prawnego może także ustanowić sąd, na okres nie dłuższy niż 2 lata, gdy osoba potrzebująca wsparcia w procesie decyzyjnym nie będzie miała możliwości samodzielnie zawrzeć umowy o asystę prawną, np. z uwagi na brak odpowiedniego kandydata na asystenta prawnego. Dokonuje tego na wniosek lub z urzędu. Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o ustanowienie asystenta prawnego przez sąd obok osoby potrzebującej wsparcia, są: małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo, przedstawiciel ustawowy osoby potrzebującej wsparcia lub osoba faktycznie udzielająca wsparcia tej osobie, a także każdy, komu znane są okoliczności uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu w przedmiocie ustanowienia asystenta prawnego. Sąd nie może ustanowić asystenta prawnego w sprawach, w których użytkownik asysty prawnej sam ustanowił asystenta prawnego w drodze umowy. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy sąd odwoła asystenta prawnego z wyboru w sytuacjach określonych w projekcie przepisów.
Sąd dokonuje okresowo przeglądu i weryfikacji konieczności świadczenia wsparcia w ramach asysty prawnej na rzecz danej osoby, co pozwala na uwzględnianie zmieniających się potrzeb w zakresie wsparcia, zmian w sytuacji użytkownika asysty prawnej i na dokonanie kompleksowej oceny dotychczas świadczonego wsparcia.
Sąd, ustanawiając asystenta prawnego, może wybrać osobę, która została wpisana na listę kandydatów na asystentów prawnych oraz na pełnomocników wspierających prowadzonej przez Kierownika Centrum Niezależnego Życia. Lista ta ma charakter pomocniczy dla sądu i nie jest on zobligowany do wybrania asystenta prawnego z listy. Na listę może zostać wpisana osoba, która posiada wykształcenie co najmniej średnie i udokumentowane roczne doświadczenie w bezpośrednim wsparciu osób z niepełnosprawnościami, lub posiada odpowiedni staż pracy w organizacji pozarządowej, do której celów statutowych należy działalność na rzecz osób z niepełnosprawnościami, oraz odpowiednie wykształcenie wyższe.
Sąd, ustanawiając asystenta prawnego, powinien uwzględniać wszystkie istotne okoliczności dotyczące osoby potrzebującej wsparcia, m.in. rodzaj jej potrzeb w zakresie podejmowania i komunikowania decyzji, sytuację społeczną, podejmowane aktywności. Sąd ustanawia asystenta prawnego w drodze postanowienia o ustanowieniu asystenta prawnego, w którym określa m.in. zakres czynności wsparcia, okres, na jaki jest ustanowiony asystent prawny, oraz zasady jego wynagradzania. W szczególności sąd bierze pod uwagę preferencje osoby potrzebującej wsparcia, zaufanie i znajomość, które istnieją między potencjalnym asystentem prawnym a osobą wymagająca wsparcia.
Sąd może także określić sposób wykonywania czynności wsparcia, w szczególności np. nakazując asystentowi prawnemu współpracę z określonym organem władzy publicznej lub organizacją pozarządową. Sąd, ustanawiając asystenta prawnego, powinien uwzględniać wszystkie istotne okoliczności dotyczące osoby potrzebującej wsparcia, m.in. rodzaj jej potrzeb w zakresie podejmowania i komunikowania decyzji, sytuację społeczną, podejmowane aktywności.
W celu poświadczenia funkcji pełnionej przez asystenta prawnego ustanowionego przez sąd, sąd wydaje mu zaświadczenie o ustanowieniu go asystentem prawnym. Jego treść jest zbieżna z treścią oświadczenia składanego przez użytkownika asysty prawnej w przypadku zawarcia umowy o asystę prawną. Po ustaniu asysty prawnej asystent prawny zwraca sądowi zaświadczenie.
Sprawy o ustanowienie asystenta prawnego, znoszenia i nadzoru nad wszystkimi formami wsparcia w ramach asysty prawnej mają należą do właściwości wydziału cywilnego sądu rejonowego miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ustanowienie asysty prawnej, a w braku miejsca zamieszkania – sądu miejsca jej pobytu, co jest uzasadnione sytuacja osoby potrzebującej wsparcia.
Z uwagi na to, że relacja użytkownika asysty prawnej i asystenta prawnego może tworzyć sytuacje sprzyjające nadużyciom, przy wykonywaniu czynności wsparcia asystent prawny ma obowiązek nie tylko działać z należytą starannością, ale także powstrzymywać się od wywierania wpływu na decyzje podejmowane przez użytkownika asysty prawnej.
Czynności prawne dokonane przez osobę wspieraną przez asystenta prawnego są ważne, chyba że występują wady oświadczenia woli określone w przepisach prawa cywilnego.
W przypadku wystąpienia nieprawidłowości lub nadużyć w realizacji asysty prawnej istnieje możliwość zawiadomienia sądu, który ma obowiązek zbadać sprawę i podjąć działania kontrolne mające na celu wyjaśnienie sytuacji oraz zapobieżenie lub przeciwdziałanie nieprawidłowościom i nadużyciom. Uczestnikami postępowania dotyczącego kontroli wykonania asysty prawnej mogą być osoba otrzymująca wsparcie i asystent prawny, jeśli nie są wnioskodawcami i każda osoba fizyczna lub prawna, w tym podmioty publiczne, włącznie z prokuratorem w przypadku postępowania karnego, może złożyć wniosek o kontrolę. Sąd powinien również mieć uprawnienia do działania z urzędu. Instrument przewiduje środki zabezpieczające realizację praw użytkownika asysty prawnej w postaci gwarancji sprawności postępowania, zapewnienia jego najpełniejszego uczestnictwa w postępowaniu oraz możliwości podejmowania tymczasowego zabezpieczenia, np. zmiana osoby wspierającej.
Instrumentem uzupełniającym asystę prawną jest pełnomocnictwo wspierające. To rozwiązanie jest przewidziane dla osoby potrzebującej wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych, która nie jest w stanie złożyć oświadczenia woli lub z którą brak jest jakiegokolwiek kontaktu, nawet przy zastosowaniu komunikacji wspomagającej i alternatywnej (AAC), a istnieje jednocześnie potrzeba podjęcia określonych czynności prawnych na jej rzecz lub w jej imieniu, których, jak wskazuje całokształt okoliczności, niedokonanie spowoduje istotne negatywne skutki dla tej osoby lub jej mienia.
Do pełnomocnictwa wspierającego stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie, jednak stosunek prawny pełnomocnictwa wspierającego może powstać wyłącznie na podstawie postanowienia sądu.
Użytkownikiem pełnomocnictwa wspierającego będzie osoba, która nie jest w stanie złożyć w danym momencie oświadczenie woli albo w stanie zupełnie wyłączającym możliwość świadomego podjęcia decyzji np. w stanie śpiączki. Nawet jednak wtedy ustanowienie pełnomocnictwa wspierającego nie pozbawia tej osoby zdolności do czynności prawnych i jej nie ogranicza. Ma to swoje odzwierciedlenie w szczegółowych zasadach działania pełnomocnika wspierającego – w zasadzie najlepszej wykładni woli i obowiązku upewniania się co do możności samodzielnej realizacji zdolności do czynności prawnych przez osobę wspieraną.
W celu zweryfikowania zdolności zakomunikowania swojej woli przyznano sądowi kompetencję zarządzenia sporządzenia opinii na temat kompetencji komunikacyjnych osoby o złożonych potrzebach w komunikowaniu się.
Sąd może ustanowić pełnomocnika wspierającego na wniosek osoby potrzebującej wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych w sytuacji, w której osoba ta potrzebuje wsparcia lub reprezentacji przy wskazanych we wniosku czynnościach. Istotne jest jednak ustalenie, że osoba ta sama nie jest w stanie wykonać tych czynności, w tym przy wsparciu asystenta prawnego. Ewentualnie taki stan rzeczy może zaistnieć w przyszłości – w takim wypadku sąd jest związany wnioskiem co do zakresu pełnomocnictwa.
Pełnomocnictwo wspierające ma być instytucją odpowiadającą na bieżące potrzeby jego użytkownika, które mogą zmienić się w sposób dynamiczny, zależnie od czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Stąd przewidziano obowiązek pełnomocnika wspierającego upewnienia się przed każdą czynnością prawną, czy osoba, dla której został ustanowiony, ma możliwość sama dokonać tej czynności prawnej. Jeśli pełnomocnik wspierający ustali, że użytkownik pełnomocnictwa wspierającego jest w stanie daną czynność wykonać samodzielnie, powinien w tym zakresie odstąpić od działania w jej imieniu i niezwłocznie powiadomić o tym właściwy sąd.
Zakres pełnomocnictwa wspierającego, okres, na jaki jest ono ustanowione pełnomocnictwo wspierające (nie dłuższy niż 2 lata), a także zasady wynagradzania pełnomocnika wspierającego określa sąd. Nie może jednak orzec ogólnego pełnomocnictwa do wszystkich czynności prawnych w imieniu użytkownika pełnomocnictwa wspierającego. Sąd nie może ustanowić pełnomocnika wspierającego do reprezentowania w sprawach: zawarcia, rozwiązania lub unieważnienia małżeństwa, o uznanie dziecka, udziału w wyborach, oraz sporządzenia testamentu. Pełnomocnictwo wspierające nie może także dotyczyć dokonywania czynności prawnych, których drugą stroną jest pełnomocnik wspierający lub jego małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Pełnomocnikiem wspierającym może zostać osoba spełniająca wymogi przewidziane dla asystenta prawnego. Sąd może wskazać jako pełnomocnika wspierającego osobę, która została wpisana na listę kandydatów na pełnomocników wspierających, prowadzoną przez Kierownika Centrum Niezależnego Życia.
Sąd ustala sposób nadzoru nad wykonywaniem pełnomocnictwa wspierającego. W tym zakresie może nakazać pełnomocnikowi wspierającemu uzyskanie zgody sądu na poszczególne czynności prawne lub składanie sprawozdań z wykonywania pełnomocnictwa. Środek ten ma na celu stworzenie mechanizmu monitoringu i kontroli ze strony sądu nad sposobem wykonywania postanowienia, a tym samym ochronę osoby, której został ustanowiony pełnomocnik wspierający.
Sprawy z zakresu ustanawiania pełnomocnika wspierającego należeć mają do właściwości sądów rejonowych miejsca zamieszkania osoby wymagającej wsparcia.
Nadzór nad wykonywaniem pełnomocnictwa wspierającego sprawuje sąd rejonowy miejsca zamieszkania osoby wymagającej wsparcia lub użytkownika pełnomocnictwa wspierającego.
Na potrzebę zapewnienia realizacji woli i preferencji mocodawcy w sytuacji, w której nie jest on zdolny do ich określenia i wyrażenia, odpowiada pełnomocnictwo na przyszłość. Jest to jednostronna czynność prawna, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające osobę do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie w przypadku wystąpienia w przyszłości okoliczności, które uniemożliwiają mocodawcy podjęcie decyzji.
Mocodawcą udzielającym pełnomocnictwa na przyszłość może być każda osoba faktycznie zdolna do podjęcia swobodnej decyzji posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnikiem na przyszłość może być każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Mocodawca posiada przy tym pełną swobodę wyboru pełnomocnika.
Pełnomocnictwo na przyszłość może być udzielone wyłącznie w formie aktu notarialnego. W przypadku pełnomocnictwa do stałej reprezentacji zasady i warunki wykonywania pełnomocnictwa na przyszłość, w tym okoliczności, w których może być ono wykonywane, zasady wynagradzania i przypadki wygaśnięcia pełnomocnictwa, określa umowa pomiędzy mocodawcą a pełnomocnikiem. Zakres umocowania pełnomocnika na przyszłość określa mocodawca - w pełnomocnictwie albo umowie dotyczącej stałej reprezentacji. Czynności prawne, do których wykonania w imieniu mocodawcy upoważniony jest pełnomocnik, mogą dotyczyć wszelkich rozporządzeń o charakterze osobistym.
Pełnomocnictwo na przyszłość ma być zgłaszane przez sporządzającego je notariusza do nowej instytucji - Rejestru Pełnomocnictw Na Przyszłość, prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną. Koszty ustanowienia pełnomocnika na przyszłość ponosi mocodawca.
Można wyznaczyć tylko jednego pełnomocnika na przyszłość. Powołanie nowego pełnomocnika na przyszłość uchyla jednocześnie pełnomocnictwo udzielone wcześniej.
Pełnomocnictwo na przyszłość umożliwia działanie w sytuacji zaistnienia okoliczności, o których mowa w jego treści. Pełnomocnik na przyszłość ma obowiązek wówczas złożyć oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej, o zaistnieniu okoliczności, o których mowa w pełnomocnictwie wraz z krótkim opisem tych okoliczności. Pełnomocnictwo na przyszłość zaczyna obowiązywać dopiero od momentu złożenia przez pełnomocnika na przyszłość oświadczenia. Pełnomocnik na przyszłość ma obowiązek przed każdą czynnością prawną upewnić się, czy jego mocodawca ma możliwość sam dokonać przedmiotowej czynności prawnej.
Nadzór nad wykonywaniem pełnomocnictwa na przyszłość odbywa się na zasadach przewidzianych dla nadzoru pełnomocnictwa wspierającego. Sąd może odwołać pełnomocnika na przyszłość i w razie potrzeby ustanowić pełnomocnika wspierającego.
Wprowadzenie przepisów prawnych regulujących instytucje realizujące wsparcie w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych wymaga dokonania zmian w przepisach dotyczących form oświadczeń woli oraz prowadzenia postępowań sądowych w celu umożliwienia korzystania z alternatywnych i wspomagających metod komunikacji. Wiąże się również ze zniesieniem instytucji ubezwłasnowolnienia. Przewiduje się 5-letni okres przejściowy, w którym będą mogły zostać uchylone postanowienia dotyczące ubezwłasnowolnienia, a także możliwe będzie ustanowienie asysty prawnej lub pełnomocnictwa wspierającego na wniosek lub z urzędu.
Wprowadzenie asysty prawnej do systemu prawnego oraz jej skuteczne wdrożenie będą wymagały działań informacyjnych i edukacyjnych skierowanych do różnych grup społecznych. Konieczne będzie przeprowadzenie kampanii informacyjnych, które mają na celu zwiększenie świadomości potencjalnych użytkowników asysty prawnej oraz ich otoczenia, a także prawników, sędziów, notariuszy i lekarzy - biegłych sądowych, którzy obecnie biorą udział w procesach związanych z ubezwłasnowolnieniem. Działania informacyjne powinny być również skierowane do instytucji publicznych i prywatnych, które świadczą usługi na co dzień dla obywateli, aby zapewnić im świadomość funkcjonowania asysty prawnej i umożliwić osobom wspieranym korzystanie z tego wsparcia.
W opisie instrumentu podkreśla się również zasadniczą rolę rodziny i otoczenia w wdrażaniu rozwiązań dotyczących osób z niepełnosprawnością intelektualną. Osoby te pełnią ważną rolę w ich wspieraniu i wywierają duży wpływ na możliwość realizacji prawa do samostanowienia i podmiotowości. Jednocześnie współpraca pomiędzy osobą z niepełnosprawnością, asystentem prawnym a rodziną i otoczeniem jest wyzwaniem. Rodzina często jest przyzwyczajona do podejmowania decyzji za osobę z niepełnosprawnością i może wykazywać opór wobec jej samodzielności. Zmiana świadomości w tym zakresie jest trudna, dlatego ważne jest zapewnienie rodzinie rzetelnych informacji i włączenie jej w proces wdrażania rozwiązań.
Projekt przepisów dotyczących wsparcia osób z niepełnosprawnościami w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych
Rozporządzenie w sprawie wzoru oświadczenia o zawarciu umowy o asystę prawną
Rozporządzenie w sprawie sposobu uiszczania i wysokości opłat za wpisy dokonywane w Rejestrze Pełnomocnictw na Przyszłość
Rozporządzenie w sprawie wzoru zaświadczenia o ustanowieniu pełnomocnika wspierającego
Rozporządzenie w sprawie wzoru zaświadczenia o ustanowieniu asystenta prawnego
Rozporządzenie w sprawie listy kandydatów na asystentów prawnych oraz pełnomocników wspierających
